Σας καλούμε σε δείπνο
Στο τραπέζι υπάρχουν απλοί κανόνες καλής συμπεριφοράς. Είναι το savoir vivre και δεν έχει σχέση με χειροφιλήματα, αλλά για το πού κάθεται ποιος και το πού μπαίνει το μαχαιροπίρουνο!
Που καθόμαστε;
«Ελάτε τώρα… δεν υπάρχουν επισημότητες. Ο καθένας κάθεται όπου θέλει, δεν κρατάμε τους τύπους». Να μια φράση που ταιριάζει απόλυτα όταν η παρέα μαζεύεται για ένα φιλικό τραπέζι στο σπίτι κάποιου ή και σε εστιατόριο. Χωρίς καμιά επισημότητα, ο καθένας παίρνει μια καρέκλα και κάθεται όπου τύχει. Αυτό όμως το «όπου τύχει» είναι εντελώς ανεξέλεγκτο; Όχι ακριβώς, γιατί, τέλος πάντων έχουμε… εκπολιτισθεί αρκετά ώστε να μην κάθονται όλοι οι άντρες ο ένας δίπλα στον άλλο και οι γυναίκες χώρια, σε «γυναικωνίτη», που ακόμα και στην εκκλησία καταργήθηκε. Και προχωρήσαμε κι ένα βήμα παραπέρα και χωρίζονται τα παντρεμένα ζευγάρια, έστω και αν αυτό συνοδεύεται από το χιουμοριστικό «όλη μέρα είναι δίπλα μου, ας καθίσει για λίγο μακριά μου». Κι ακόμη, αν βρεθεί στην παρέα κάποιο σημαντικό πρόσωπο, του παραχωρείται μια καλή θέση (δεν θα το βάλουμε να κάτσει άβολα, στριμωγμένο κάπου, ανάμεσα σε ανθρώπους που ίσως να μην του απευθύνουν το λόγο).
Έτσι στα πολύ απλά, σε συνθήκες καθημερινότητας, ξεχώρισαν ήδη οι τρεις κανόνες καλής συμπεριφοράς- savoir vivre- που τους χρησιμοποιούμε χωρίς να το πολυσκεφτόμαστε:
Λάβετε θέσεις
• Όταν είναι δυνατόν, δεν πρέπει να κάθονται δίπλα-δίπλα δυο άνδρες ή δυο γυναίκες. Αυτό δεν είναι πάντα κατορθωτό, γιατί, για να πετύχει, πρέπει ο αριθμός των συνδαιτυμόνων να ακολουθεί αυτό που στο savoir vivre λέγεται «μαγική φόρμουλα» για ένα ορθογώνιο τραπέζι: Το πολλαπλάσιο του 4 συν 2. Δηλαδή 6, 10, ή 14 άτομα… Με τους αριθμούς αυτούς μπορούν να εναλλάσσονται οι άνδρες με τις γυναίκες, με έναν άνδρα και μια γυναίκα στα δύο άκρα του τραπεζιού (συνήθως, εκεί κάθονται οι οικοδεσπότες ή αυτοί που προσκαλούν για να «προεδρεύουν»). Αν όμως πρόκειται για πολύ μεγάλο τραπέζι, τότε οι οικοδεσπότες κάθονται στο κέντρο της μεγάλης πλευράς του τραπεζιού).
• Δυο σύζυγοι δεν πρέπει ποτέ να κάθονται ο ένας δίπλα στον άλλο (με μόνη εξαίρεση τους νιόπαντρους και τους αρραβωνιασμένους).
• Στο τραπέζι υπάρχουν «τιμητικές θέσεις» και καθορίζονται είτε από την κοινωνική θέση του ατόμου, είτε από την ηλικία του ή αν το γεύμα γίνεται προς τιμήν του. Στη σημειολογία του savoir vivre, αυτές είναι ιεραρχημένες κατά σειρά σπουδαιότητας: α) Για τους άνδρες στα δεξιά και ύστερα στ’ αριστερά της οικοδέσποινας. β) Για τις γυναίκες στα δεξιά και ύστερα στ’ αριστερά του οικοδεσπότη. Και η λογική εξήγηση είναι ότι οι οικοδεσπότες θα αναλάβουν προσωπικά και από κοντά την περιποίησή τους.
Αυτοί είναι όλοι κι όλοι οι κανόνες για το κάθισμα στο τραπέζι που υπαγορεύει το savoir vivre! Τίποτα περισσότερο. Τώρα, αν θέλετε να απλουστεύσετε τη ζωή σας, όταν έχετε ένα σημαντικό δείπνο, για να μην υπάρχει σύγχυση για το ποιος θα κάτσει πού (και να μη βρεθεί ο τιμώμενος προσκεκλημένος σας (ο προϊστάμενός σας ίσως) σε μια «άσχημη» θέση), δεν πρέπει να αφήσετε τα πράγματα στην τύχη, ούτε να πείτε το «ελάτε τώρα, δεν υπάρχουν επισημότητες και ο καθένας κάθεται όπου θέλει». Σχεδιάστε ένα σχεδιάγραμμα με τις θέσεις των καλεσμένων σας και με βάση αυτό να υποδείξετε οδηγώντας τον καθένα στο κάθισμά του.
Το σερβίρισμα
Το σερβίρισμα του φαγητού γίνεται πάντοτε από την αριστερή πλευρά του καλεσμένου. Πρώτη θα σερβιριστεί η επίτιμη καλεσμένη (αυτή, δηλαδή, που κάθεται στα δεξιά του οικοδεσπότη) και ύστερα οι υπόλοιπες γυναίκες. Μετά σερβίρεται ο επίτιμος καλεσμένος, στη συνέχεια οι άλλοι άνδρες και πάντα αφήνετε τελευταίο το πιάτο σας.
Ο οικοδεσπότης σερβίρει το κρασί. Επειδή όμως σίγουρα δεν θα φτάνει το χέρι του για να τους σερβίρει όλους, μπορεί και κάποιος καλεσμένος να αναλάβει το σερβίρισμα του κρασιού στην άλλη πλευρά του τραπεζιού (το κρασί πάντα σερβίρεται μόνο από άνδρες). Και μια σημαντική λεπτομέρεια: Είναι αρκετό να σερβίρετε μέχρι το 1/3 του ποτηριού, δεν πρέπει να το γεμίσετε! Αφού σερβιριστούν όλοι, το «σινιάλο» για ν’ αρχίσει το φαΐ θα δοθεί από την οικοδέσποινα, που θ’ αρχίσει να τρώει πρώτη.
Αν το δείπνο είναι μπουφές, ιδανικά φέρνετε πρώτα στον μπουφέ τα πρώτα πιάτα, ύστερα αλλάζετε πιάτο για τα κυρίως πιάτα και κάνετε το ίδιο για τα επιδόρπια. Τα μαχαιροπίρουνα μπαίνουν στο τραπέζι εξαρχής. Αν θα έχετε στο μενού σας ένα μόνο πρώτο πιάτο (σούπα ή ριζότο για παράδειγμα) τότε τα σερβίρετε απευθείας στα πιάτα, τα βάζετε στο τραπέζι και ύστερα καλείτε τους καλεσμένους σας να καθίσουν.
Το στρώσιμο του τραπεζιού
Τα μαχαιροπίρουνα
Πρώτος κανόνας, αν βρεθείτε σε ένα τραπέζι με πολλά μαχαιροπίρουνα στα δεξιά, τα αριστερά και στα βόρεια του πιάτου και δεν είστε βέβαιοι για τι χρησιμεύει ποιο, για να αποφύγετε τυχόν γκάφες, αφήστε τα στη θέση τους και μην τα ανακατέψετε!
Γιατί, τα μαχαιροπίρουνα τοποθετούνται ακολουθώντας μια πολύ-πολύ απλή λογική:
Το κάθε κομμάτι μπαίνει σε χρήση αρχίζοντας από εκείνο που βρίσκεται στο πιο εξωτερικό σημείο από το πιάτο και θα τελειώσετε μ’ εκείνο που βρίσκεται πιο κοντά στο πιάτο. Τέλος, θα πάρετε τα «βόρεια» που είναι για το επιδόρπιο. Ο τρόπος που είναι τοποθετημένα μπορεί να διαφέρει ελαφρά από χώρα σε χώρα, όμως ο κανόνας τρόπου χρήσεώς τους είναι ο ίδιος:
Από έξω προς τα μέσα. Τα μαχαιροπίρουνα τοποθετούνται συμμετρικά στις δυο πλευρές του πιάτου. Τα μαχαίρια (η κοφτερή πλευρά της λάμας πρέπει να βρίσκεται πάντα στραμμένη προς το πιάτο) στα δεξιά, όπως και τα κουτάλια της σούπας και τα πιρούνια στην αριστερή.
Η λογική σειρά
Υποθέτουμε ότι έχετε ένα γεύμα που αποτελείται από σούπα, πρώτο πιάτο, κυρίως πιάτο και επιδόρπιο. Το κουτάλι της σούπας θα μπει στα δεξιά, έξω-έξω, για να το πιάσετε πρώτο-πρώτο και να φάτε τη σούπα σας. Το μαχαίρι του πρώτου πιάτου θα μπει αμέσως δίπλα στα δεξιά, προς τα μέσα από το κουτάλι και δίπλα στο πιάτο, θα μπει το μαχαίρι για το κυρίως πιάτο. Στην αριστερή πλευρά, το πιρούνι του πρώτου πιάτου τοποθετείται έξω και πιο μέσα, κοντά στο πιάτο, το πιρούνι για το κρέας. Για το σερβίρισμα του γλυκού μπορούν να τοποθετηθούν στα βόρεια του πιάτου, το μαχαίρι ή το κουτάλι του γλυκού στη βορειότερη θέση με κατεύθυνση από δεξιά προς ανατολικά (με τη μύτη τους στραμμένη προς στα πιρούνια) και το πιρούνι του γλυκού σε θέση πιο κοντά στο πιάτο, (με τη μύτη του στραμμένη προς τα μαχαίρια). Φυσικά, η κοινή λογική λέει ότι αν δεν υπάρχει σούπα δεν θα βάλουμε κουτάλι για σούπα, αν εκτός από τη σούπα δεν υπάρχει άλλο πρώτο πιάτο δεν θα βάλετε επιπλέον μαχαιροπίρουνο.
Πιάτα, σουπλά κ.λπ.
Το σουπλά (συνήθως στη μορφή ενός πολύ μεγάλου «πιάτου») μπαίνει στο τραπέζι για να υποδέχεται τα ζεσταμένα πιάτα που φτάνουν για να σερβίρετε μέσα το φαγητό ή είναι ήδη γεμάτα φαγητό. Είναι βέβαια διακοσμητικό, όμως στην εποχή μας καθόλου απαραίτητο (ποιος ζεσταίνει τα πιάτα;). Ένα μεγάλο ρηχό πιάτο, στο οποίο θα σερβίρετε το κύριο γεύμα, μπορεί να πάρει τη θέση του σουπλά και να μείνει εκεί μέχρι να έλθει η σειρά του για να γεμίσει. Πάνω σε αυτό το πιάτο, θα βάλετε από την αρχή το πιάτο της σούπας- που μπαίνει πάνω σε ένα ξεχωριστό πιάτο υποστήριξης. Μόλις όλοι τελειώσουν από τη σούπα, το πιάτο της με το δεύτερο της υποστήριξης – όπως και το κουτάλι- φεύγουν, από τα δεξιά. Τα λερωμένα πιάτα φεύγουν από δεξιά και τα καθαρά μπαίνουν από την αριστερή πλευρά των συνδαιτυμόνων. Όσο για το μικρό πιατάκι για το ψωμί (δεν είναι για τη σαλάτα!), τοποθετείται πάντα στ’ αριστερά του πιάτου, λίγο πιο πάνω από τα πιρούνια. Αν θα υπάρχει τυρί στο τέλος του γεύματος, τότε το ίδιο πιάτο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για το τυρί.
H πετσέτα τοποθετείται συνήθως διπλωμένη πάνω στο κύριο πιάτο ή μέσα στο ποτήρι για το νερό.
Ποτήρια
‘‘Σύμφωνα με τον γαλλικό, κλασικό τρόπο τοποθέτησης των ποτηριών η σωστή σειρά είναι από τ’ αριστερά προς τα δεξιά ξεκινώντας από το πιο μεγάλο και καταλήγοντας στο μικρότερο: Ποτήρι νερού, ποτήρι κόκκινου κρασιού, ποτήρι άσπρου κρασιού. Είναι λογικό! Αρχίζουμε συνήθως με το άσπρο κρασί, άρα βρίσκεται στο έξω μέρος, στο άπλωμα του χεριού, συνεχίζουμε με το κόκκινο που είναι πιο μέσα και ούτω καθ’ εξής. Τα ποτήρια τοποθετούνται στο χώρο πάνω από το πιάτο και πιο πάνω από τα μαχαιροπίρουνα του γλυκού. Αν ο χώρος δεν τα παίρνει, τότε τα βάζετε τριγωνικά ή σε δυο σειρές: Πάντα από αριστερά προς τα δεξιά το ποτήρι του λευκού κρασιού, το ποτήρι κόκκινου κρασιού και πίσω, ανάμεσά τους το ποτήρι του νερού. Αν υπάρχει ποτήρι για σαμπάνια θα μπει πίσω από το ποτήρι του κόκκινου κρασιού και το ποτήρι του νερού, πίσω από το ποτήρι του άσπρου κρασιού.
Μην ξεχνάτε ότι κάθε καλεσμένος πρέπει να μπορεί να πάρει, μ’ ένα άπλωμα του χεριού αλάτι ή πιπέρι. Γι’ αυτό, φροντίστε ώστε να υπάρχουν πάντα ένα -δύο σετ αλατοπίπερου στο τραπέζι,,
Το μπουφέ και… το καθίστε όπου βρείτε
Όταν η παρέα είναι πολύ μεγάλη και δεν έχετε χώρο να καθίσουν όλοι σε τραπέζι, τότε φυσικά, ο καθένας παίρνει το πιάτο του, σερβίρεται μόνος του και κάθεται να φάει όπου βρει. Όμως, η αρχή είναι ότι θα καθίσει κάπου. Πρέπει απαραίτητα να υπάρχουν καθίσματα (καναπές, πολυθρόνες, καρέκλες) για όλους τους καλεσμένους, γιατί στο όρθιο δεν μπορεί να φάει κανείς. Μην υπερβάλλετε λοιπόν, μετρήστε τα καθίσματά σας να είναι αρκετά και καλείτε τον ανάλογο αριθμό. Και φροντίζετε τουλάχιστον οι πιο ηλικιωμένοι και πιο σημαντικοί καλεσμένοι σας να έχουν κάπου αναπαυτικά να καθίσουν και να μη βρεθούν σε μια άβολη καρέκλα.
Υπάρχουν και μερικοί άλλοι κανόνες που θα πρέπει να λάβετε υπόψη σας, για να κυλήσει ομαλά το δείπνο/μπουφές:
• Τα καθαρά πιάτα μπαίνουν στην αρχή του μπουφέ και φροντίζετε πάντα κάποιος να τα «διανέμει» (ιδανικά εσείς). Καλείτε να σερβιριστούν πρώτα τις γυναίκες (η πιο σημαντική θα σερβιριστεί πρώτη) και ύστερα τους άνδρες.
• Τα μαχαιροπίρουνα μαζί με την πετσέτα, είναι καλύτερα να είναι συγκεντρωμένα και στερεωμένα μαζί, για να μην τα κοβαλούν όλα χώρια οι καλεσμένοι, να τους πέφτουν ή να τους δυσκολεύουν στο σερβίρισμα και την κίνηση. Παίρνει μόνο ελάχιστα λεπτά να τα δέσετε όλα μαζί και να τους διευκολύνετε.
• Τα ποτήρια για κρασί, πρέπει να είναι σε προσβάσιμο χώρο. Μπορείτε, για παράδειγμα, να τα βάλετε όλα σε ένα μεγάλο δίσκο και να τον τοποθετήσετε, πριν το σερβίρισμα, στο κεντρικό τραπεζάκι του σαλονιού. Υπάρχει η επιλογή να έχετε γεμάτα ποτήρια με κρασί ή αφού καθίσουν οι καλεσμένοι, να περνάτε με μπουκάλια κρασιού και να σερβίρετε. Και στην πρώτη και τη δεύτερη περίπτωση, κάποιος πρέπει να σερβίρει κρασί σε τακτά διαστήματα, για να μη μένουν άδεια ποτήρια. Εξάλλου, πρέπει να έχετε ποτήρια και για νερό.
• Τα λερωμένα πιάτα μαζεύονται… όσο πιο γρήγορα, τόσο το καλύτερο. Όταν εμφανώς οι καλεσμένοι σας έχουν τελειώσει το δείπνο τους, τότε δεν πρέπει να μένουν με ένα πιάτο στο χέρι.
• Ό,τι ισχύει για το κυρίως φαγητό ισχύει και για το επιδόρπιο: Ο μπουφές καθαρίζεται από τις πιατέλες του φαγητού και στη θέση του μπαίνουν τα γλυκά με πιατάκια, κουταλάκια και πιρουνάκια. Αν στην αρχή βάλατε χαρτοπετσέτες, θα βάλετε άλλες καθαρές και καλά θα είναι να είναι στερεωμένες μαζί με το κουταλάκι και το πιρουνάκι.
ΝΙΝΑ ΘΕΟΧΑΡΙΔΟΥ