Ο κουραμπιές, το λευκό, βουτυράτο γλυκό που γεμίζει τη χριστουγεννιάτικη περίοδο με άρωμα βούτυρου και ανθόνερου, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ελληνικής γιορτινής παράδοσης. Παρότι πολλοί τον θεωρούν «αυθεντικά ελληνικό» έδεσμα, η ιστορία του εκτείνεται σε αιώνες και σε διαφορετικούς πολιτισμούς, πριν φτάσει στη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα.
Από την Περσία στη Μεσόγειο
Οι ρίζες του κουραμπιέ εντοπίζονται στην Περσία του Μεσαίωνα. Εκεί συναντάμε το γλυκό “qurabiya”, μια λέξη που σημαίνει «ξηρό γλυκό μπισκότο» και θεωρείται ο πρόγονος όλων των σύγχρονων παραλλαγών. Το περσικό αυτό γλυκό περιλάμβανε αλεύρι, βούτυρο και ξηρούς καρπούς, ενώ συχνά αρωματιζόταν με ροδόνερο — μια πρακτική που επιβιώνει μέχρι σήμερα σε πολλές κουζίνες.
Καθώς οι εμπορικές και πολιτιστικές επαφές εξαπλώνονταν στον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου, η συνταγή μεταφέρθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπου εξελίχθηκε περαιτέρω. Από εκεί, μέσα στους αιώνες, ο κουραμπιές διαδόθηκε στα Βαλκάνια, στον Καύκασο και στα ελληνικά νησιά.
Ο κουραμπιές στην ελληνική παράδοση
Στην Ελλάδα, ο κουραμπιές φαίνεται να καθιερώθηκε κατά την οθωμανική περίοδο, αλλά η αυθεντική ελληνική του ταυτότητα διαμορφώθηκε κυρίως μέσα από την τοπική παραγωγή βουτύρου και αμυγδάλων. Οι πρώτες καταγραφές ελληνικών κουραμπιέδων εμφανίζονται ήδη τον 18ο και 19ο αιώνα, κυρίως στη Μακεδονία, την Καππαδοκία, τη Σμύρνη και την Ήπειρο.
Η παρουσία αμυγδάλων υπήρξε πάντα καθοριστική, τόσο για τη γεύση όσο και για το συμβολισμό τους, αφού συνδέονταν με ευημερία και οικογενειακή αφθονία. Το ανθόνερο και το ροδόνερο άρχισαν να χρησιμοποιούνται πιο συστηματικά κατά τον 19ο αιώνα, προσδίδοντας στο γλυκό το χαρακτηριστικό αρωματικό του προφίλ.
Πώς συνδέθηκε ο κουραμπιές με τα Χριστούγεννα;
Αν και ιστορικά ο κουραμπιές δεν ήταν αποκλειστικά χριστουγεννιάτικο γλυκό, συνδέθηκε με τα Χριστούγεννα λόγω της πολυτέλειας των υλικών του. Το βούτυρο ήταν ακριβό προϊόν για πολλές οικογένειες, ενώ η χρήση μεγάλων ποσοτήτων αμυγδάλων θεωρούνταν ένδειξη γιορτινής αφθονίας. Έτσι, το γλυκό «επφυλάσσετο» για χαρμόσυνες περιστάσεις και κυρίως για τις γιορτές του Δωδεκαημέρου.
Η άχνη ζάχαρη που καλύπτει τον κουραμπιέ αποτέλεσε και το στοιχείο που χαρίζει το γλυκό, «χιονισμένο» χρώμα του — ταιριαστό με το χειμωνιάτικο και εορταστικό κλίμα των Χριστουγέννων.
Από γενιά σε γενιά
Σήμερα, ο κουραμπιές έχει πλέον εκατοντάδες παραλλαγές: με φιστίκι Αιγίνης, με καβουρδισμένο βούτυρο, με μαστίχα ή ακόμη και με σοκολάτα. Παρόλα αυτά, η βασική του ουσία παραμένει ίδια: ένα γλυκό που ταξίδεψε μέσα από πολιτισμούς, εξελίχθηκε μέσα στους αιώνες και ριζώθηκε βαθιά στη γιορτινή ελληνική παράδοση.