Η ελληνική και η τουρκική κουζίνα έχουν μακραίωνη κοινή ιστορία, λόγω της γειτνίασης, της Οθωμανικής περιόδου και των διαπολιτισμικών ανταλλαγών. Πολλά φαγητά που σήμερα θεωρούνται «παραδοσιακά ελληνικά» έχουν ρίζες ή ονομασίες που προέρχονται από την Οθωμανική ή τουρκική κουζίνα — είτε ως προς τη γευστική τεχνική είτε ως προς την ορολογία.
Πολλά πιάτα που εισήχθησαν από τις κοινότητες των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης και της Μικράς Ασίας, όπως αρνάκι με γιαούρτι, χαϊμαλιά, καγιανάς με σουτζούκι, κουρκουμάς, έχουν μικτοπολιτισμική προέλευση, με ισχυρές οθωμανικές ρίζες.
Πότε αναφερόμαστε σε οθωμανική και πότε σε τουρκική κουζίνα; Στις περισσότερες περιπτώσεις, σωστότερο είναι να λέμε «οθωμανικής προέλευσης» όταν αναφερόμαστε σε πιάτα που διαμορφώθηκαν πριν τον 20ό αιώνα, μέσα στον πολυεθνικό χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και «τουρκικής» όταν μιλάμε για συνταγές που εξελίχθηκαν ή κωδικοποιήθηκαν στη σύγχρονη Τουρκική Δημοκρατία μετά το 1923. Για παράδειγμα, τα İskender kebap, kumpir και mercimek çorbası.
Ακολουθεί ενδεικτικός κατάλογος ελληνικών φαγητών με οθωμανικές επιρροές ή προέλευση:
- Ιμάμ Μπαϊλντί (İmam bayıldı)
Μελιτζάνες γεμιστές με κρεμμύδι, ντομάτα και ελαιόλαδο. Το όνομα σημαίνει «ο ιμάμης λιποθύμησε», πιθανόν από την απόλαυση. Παραδοσιακό οθωμανικό πιάτο.
Γεμιστά (Dolma, Sarma)
Οι λέξεις dolma και sarma είναι τουρκικές. Τα γεμιστά λαχανικά ή τα ντολμαδάκια με αμπελόφυλλο έχουν κοινές παραδόσεις σε Ελλάδα, Τουρκία, Μέση Ανατολή και Καύκασο.
Κεφτέδες / Σουτζουκάκια
Οι κεφτέδες (köfte) και τα σουτζουκάκια (sucuk köfte) είναι οθωμανικής καταγωγής, με παραλλαγές ανά χώρα. Οι ελληνικές εκδοχές προσθέτουν συγκεκριμένα μυρωδικά, όπως δυόσμο ή κύμινο.
Γιουβέτσι (Güveç)
Το γιουβέτσι είναι μαγειρευτό στο φούρνο με κρέας και κριθαράκι. Η λέξη προέρχεται από το τουρκικό “güveç”, πήλινο σκεύος.
Παστίτσιο / Μουσακάς
Αν και η σημερινή μορφή τους είναι αποτέλεσμα ευρωπαϊκής επίδρασης (κυρίως από τον Τσελεμεντέ), οι ρίζες των στρωματωτών πιάτων με κιμά και λαχανικά βρίσκονται στην οθωμανική κουζίνα.
Γιαουρτλού, Ντονέρ, Κεμπάπ
Τα φαγητά με ψητό κρέας (ντονέρ, κεμπάπ, γιαουρτλού) είναι τουρκικής ή περσοτουρκικής καταγωγής. Στην Ελλάδα προσαρμόστηκαν ως γύρος, ντονέρ, κεμπάπ πολίτικο.
Καταΐφι, Κανταΐφι (Kadayıf)
Σιροπιαστό γλυκό με μαλλί από φύλλο και ξηρούς καρπούς. Τουρκικής/αραβικής προέλευσης, με βαθιά ρίζα στον οθωμανικό κόσμο.
Μπακλαβάς (Baklava)
Κοινό σε πολλές χώρες, με διαμάχες για την “πατρότητα”. Στην Ελλάδα φτιάχνεται κυρίως με καρύδια, στη Τουρκία συχνά με φιστίκια. Ο μπακλαβάς είναι ίσως το πιο διάσημο «οθωμανικό» γλυκό.
Καϊμάκι / Μαχλέπι / Μαστίχα
Το παγωτό καϊμάκι με σαλέπι και μαστίχα έχει ρίζες στην τουρκική και λεβαντίνικη παράδοση. Επίσης, το μαχλέπι ως αρωματικό υπάρχει σε παραδοσιακά γλυκίσματα και τσουρέκια.
Ελληνικός καφές (Türk kahvesi)
Η ονομασία «ελληνικός καφές» καθιερώθηκε μετά το 1974, αλλά πρόκειται ουσιαστικά για την παρασκευή του τουρκικού καφέ – σε μπρίκι, με καϊμάκι και χαμηλή φωτιά.