Το Christmas Cake, το γιορτινό κέικ που συνδέεται στενά με τα βρετανικά Χριστούγεννα, έχει μια ιστορία που εκτείνεται σε αιώνες και αντανακλά την εξέλιξη των κοινωνικών συνηθειών, της ζαχαροπλαστικής και του ίδιου του εορτασμού των Χριστουγέννων. Αν και σήμερα παρουσιάζεται ως ένα πλούσιο φρουτοκέικ καλυμμένο με μαρασπάν και λευκό γλάσο, το αρχικό του πρόγονο ελάχιστα θυμίζει τη σύγχρονη εκδοχή.
Από το μεσαιωνικό plum porridge στο plum cake
Η ιστορία του Christmas Cake ξεκινά στον Μεσαίωνα, όταν οι Χριστιανοί ακολουθούσαν περίοδο νηστείας πριν τα Χριστούγεννα. Τότε συνηθιζόταν το plum porridge, ένα χυλωμένο μείγμα από βρώμη, αποξηραμένα φρούτα και μπαχαρικά. Το πιάτο είχε περισσότερο χαρακτήρα θρεπτικού φαγητού παρά γλυκού, όμως θεωρήθηκε ιδανικό για να «προετοιμάσει» το στομάχι πριν από το εορταστικό γεύμα.
Καθώς η εποχή προχωρούσε και οι διατροφικοί κανόνες χαλάρωναν, το porridge άρχισε να εμπλουτίζεται με ζάχαρη, αυγά και βούτυρο. Η εμφάνιση των πρώτων φούρνων για οικιακή χρήση επέτρεψε στους μάγειρες να ψήνουν το μείγμα, μετατρέποντάς το από χυλό σε πυκνό κέικ. Έτσι γεννήθηκε το plum cake, το οποίο θεωρείται ο άμεσος πρόγονος του σημερινού Christmas Cake.
Η βικτωριανή εποχή και η καθιέρωση του Christmas Cake
Η συνταγή πήρε την τελική της μορφή κατά την βικτωριανή περίοδο, όταν οι τεχνικές ζαχαροπλαστικής εξελίχθηκαν και τα μπαχαρικά –όπως η κανέλα, το μοσχοκάρυδο και το γαρύφαλλο– έγιναν πιο προσιτά. Η Βικτωριανή κοινωνία συνήθιζε να προσφέρει πλούσια γλυκά στις εορτές, και το φρουτοκέικ ενισχύθηκε με ρούμι, μπράντι ή σέρι, τόσο για γεύση όσο και για μεγαλύτερη διάρκεια συντήρησης.
Την ίδια εποχή εμφανίστηκε και η πρακτική του marzipan layer, της επικάλυψης με μαρασπάν που ακολουθούσε ένα στρώμα λευκού βασιλικού γλάσου (royal icing). Η επιφάνεια του κέικ διακοσμούνταν συχνά με χειμωνιάτικες σκηνές, φιγούρες ή συμβολικά μοτίβα, αντανακλώντας το χριστουγεννιάτικο πνεύμα.
Η παράδοση του “feeding the cake”
Μια χαρακτηριστική συνήθεια που επιβιώνει μέχρι σήμερα είναι το λεγόμενο feeding the cake. Έπειτα από το ψήσιμο, το κέικ «ποτίζεται» σε τακτά χρονικά διαστήματα με μπράντι ή άλλο αλκοόλ, ώστε να παραμείνει μαλακό και αρωματικό. Η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει εβδομάδες, ακόμη και μήνες, κάνοντας το Christmas Cake ένα από τα πιο «ωριμασμένα» γλυκά της γιορτινής περιόδου.
Το Christmas Cake στη σύγχρονη κουλτούρα
Σήμερα, το Christmas Cake αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των χριστουγεννιάτικων εθίμων του Ηνωμένου Βασιλείου αλλά και πολλών χωρών της Κοινοπολιτείας. Παρότι οι συνταγές έχουν διαφοροποιηθεί –άλλες περιλαμβάνουν καρύδια, άλλες διαφορετικά ποτά ή γλάσα– η ουσία του παραμένει σταθερή: ένα πλούσιο, πυκνό κέικ που συμβολίζει αφθονία, φιλοξενία και εορταστική θαλπωρή.
Στην εποχή της ταχύτητας και των μοντέρνων γλυκών, το Christmas Cake διατηρεί έναν σχεδόν τελετουργικό χαρακτήρα. Η προετοιμασία του ξεκινά νωρίς, συχνά από τον Νοέμβριο, και συνοδεύεται από την προσδοκία των γιορτών. Με κάθε κομμάτι, θυμίζει πως οι παραδόσεις επιβιώνουν όταν φέρνουν τους ανθρώπους κοντά – και το Christmas Cake συνεχίζει να το πετυχαίνει, αιώνες μετά τη δημιουργία του.